مطالبی دربارۀ کیفیت شهادت امام رضا علیه‌السلام و ظلم و جنایت مامون به ایشان و جواب به این شبهه که آیا امام هشتم به مرگ طبیعی از دنیا رفتند یا با انگور مسموم و زهر آگین شهید شدند؟
آیت الله شیخ جعفر فاضل (دامت‌برکاته) به این مطلب پاسخ می‌دهند.
فهرست مطالبی که در این مقاله می‌خوانید:
- کیفیت شهادت علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام
- شبهۀ مرگ طبیعی یا شهادت امام رضا علیه‌السلام؟
- چه کسی امام رضا علیه‌السلام را مسموم کرد؟
- خروج امام رضا علیه‌السلام از کاخ مامون با عبایی بر سر!
- علت گریۀ مامون بر امام رضا علیه‌السلام
اصل شهادت امام رضا علیه‌السلام مورد تردید نیست. چنانکه از خود امام هشتم روایت است که فرمودند:
وَ اللَّهِ مَا مِنَّا إِلَّا مَقْتُولٌ شَهِيد
حدیث امام علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام
به خداوند قسم! که از ما اهل‌بیت کسی نیست مگر آنکه به قتل می‌رسد و شهید می‌شود. (1)
کیفیت شهادت علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام
اما در رابطه با کیفیت شهادت ثامن الائمه علیه‌السلام، شیخ مفید در کتاب ارشاد دو نقل را ذکر می‌کند.
یکی این که انگور مسموم را به خانۀ امام رضا علیه‌السلام می‌فرستند. نقل دیگر همان نقل مشهور است که امام وارد دارالاماره یا همان کاخ مامون لعنت‌الله‌علیه می‌شوند و او انگور مسموسی را به اجبار به آن حضرت تعارف می‌کند و بدین وسیله ایشان را مسموم می‌کنند. (2)
اما همواره افرادی بوده‌اند که با طرح شبهات و احتمالات و جعل و ساختن مطالب و انتساب آنها به ائمۀ اطهار علیهم‌السلام، مسائل مهم اعتقادی را سبک و خفیف جلو می‌دهند و اختلاف ایجاد می‌کنند.
شبهۀ مرگ طبیعی یا شهادت امام رضا علیه‌السلام!
ابن اثیر، طبری، یافعی دربارۀ شهادت امام رضا علیه‌السلام نوشته‌اند: امام به جهت زیاد خوردن انگور وفات کردند!
البته سید جعفر شهیدی پاسخ آنها را داده و خطاب به آنها گفته که شما دارید دربارۀ شخصیتی صحبت می‌کنید که دانش و حکمت در وجود او فراوان و کامل بوده و زهد و پارسایی او به اعتراف دوست و دشمن در بالاترین سطح بوده است. ایشان علی‌بن‌موسی‌الرضا علیه‌السلام هستند.
[قطعا این شبهه‌سازان و منکرین معاند، این مطالب و معارف را متوجه نمی‌شوند!]
چه کسی امام رضا علیه‌السلام را مسموم کرد؟
بعضی‌ها خواستند بگویند که وفات امام رضا علیه‌السلام یک مرگ طبیعی است؛ مثل دکتر احمد محمود صبحی که گفت: داستان مسموم شدن امام هشتم با انگور از مطالب ساختگی شیعه است و حضرت رضا علیه‌السلام در حضور مامون ارجمند بوده و موقعیت رفیعی داشته، از همین رو مامون هرگز امام را مسموم نمی‌کند!
تمام کسانی که شهادت امام رضا علیه‌السلام را به دست مامون انکار کرده‌اند، تمام حرفشان فقط بر اساس تفکر خودشان بوده که چرا باید مامون، امام رضا علیه‌السلام را بکشد ر حالی که او مشکلی با حضرت نداشته و… .
این افراد هیچ دلیل محکمی بر مدعا یا نظریۀ خود ندارند. به عبارت دیگر می‌توان گفت این شبهه‌پراکنان فقط استبعاد می‌کنند؛ یعنی تمام حرفشان این است که بعید است مامون لعنت‌الله‌علیه امام رضا علیه‌السلام را بکشد. این شبهه‌افکنان در جایگاه علمی دلیلی محکمه‌پسند ارائه نداده‌اند.
حقیقت ماجرا!
مامون آدم حیله‌گر و مکاری بوده؛ به نحوی که هم در آن زمان قتل امام رضا علیه‌السلام را انکار کرد و تا مدت‌ها خودش را ارادتمند به ایشان نشان می‌داد.
طبق مدارک و روایاتی که داریم شهادت امام رضا علیه‌السلام به دست مامون برای ما مطلبی واضح و یقینی است. به علاوه خود امام رضا علیه‌السلام هم قبل از ورود به کاخ مامون، از شهادت خود به دست آن ملعون خبر دادند و پیش از ایشان نیز امیرالمؤمنین علیه‌السلام خبر دادند که امام رضا علیه‌السلام مسموم شده و به شهادت می‌رسند. امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرمایند:
سَيُقْتَلُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِي بِأَرْضِ خُرَاسَانَ بِالسَّمِّ ظُلْماً اسْمُهُ اسْمِي وَ اسْمُ أَبِيهِ اسْمُ ابْنِ عِمْرَانَ مُوسَى ع أَلَا فَمَنْ زَارَهُ فِي غُرْبَتِهِ غَفَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ ذُنُوبَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْهَا وَ مَا تَأَخَّرَ وَ لَوْ كَانَتْ مِثْلَ عَدَدِ النُّجُومِ وَ قَطْرِ الْأَمْطَارِ وَ وَرَقِ الْأَشْجَار(3)
حدیث امیرالمؤمنین علیه‌السلام
بزودی مردی از فرزندانم در سرزمین خراسان به وسیلۀ سم از ظلم و ستم به شهادت می‌رسد و… .
خروج امام رضا علیه‌السلام از کاخ مامون با عبایی بر سر!
در مورد مصداق و کیفیت شهادت آن حضرت، خود امام رضا علیه‌السلام کاملا به اباصلت هروی خبر دادند که این مامون قصد دارد مرا بکشد. اگر دیدی از دارالاماره مامون خارج شدم و عبا به سر کشیده‌ام، با من صحبت نکن و بدان که مامون کار را تمام کرده است. (4)
از همین رو اینکه بعضی در اصل قتل امام رضا علیه‌السلام توسط مامون شبهه می‌کنند، مشخص است که بدون مستند علمی سخن گفته و ادعای آنان متکی بر تفکرات غلط و توهم است. حتی بعضی فکر می‌کنند مامون شیعه بوده یا ارادت و رغبتی به امام داشته، که این هم ادعایی باطل و گزافه‌گویی است!
یکی از عالمان سنی می‌نویسد: مامون در رحلت امام رضا [علیه‌السلام] خیلی گریست و ناله کرد و دوسه روز غذا نخورد.
او از این مطالب استفاده کرده که مامون قاتل امام رضا علیه‌السلام نبوده است!
علت گریۀ مامون بر امام رضا علیه‌السلام
ما می‌گوییم اتفاقا می‌توان از همین مطلب استفاده کرد که اصلا خود مامون، با انگور مسموم امام رضا علیه‌السلام را به شهادت رسانده و چون می‌دانسته که با فرزند رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله چه کرده و خودش را در آتش جهنم و خشم و غضب خدا می‌دید، بدان صورت گریه می‌کرده.
همچنین به نقل تاریخ این جریان شهادت ثامن الائمه علیه‌السلام موجب خشم و ناراحتی مردم نیز شده بود و مامون با این حرکات به گونه‌ای تظاهر به مودت امام رضا علیه‌السلام می‌کرد که گویا او حضرت را نکشته است. (5)
مامون، اباصلت هروی را که در جریان شهادت امام رضا علیه‌السلام حضور داشته به زندان می‌اندازد که نشان می‌دهد ماهیت مامون، دوستی و مودت با امام نیست و او اصلا متمایل به حضرت و تشیع هم نبوده است. (6)
اما همیشه وقتی می‌دیدیم که امام رضا علیه‌السلام هرساله میلیون‌ها زائر دارند، می‌گفتیم امام رضا علیه‌السلام غریب نیستند؛ بلکه زوار و شیعیان آقا غریب‌اند. اما وقتی دیدیم در جامعه شیعه با این همه عالم و دانشمند برای یک مریضی و بیماری درب حرم مطهر و راه سفر کربلا بسته می‌شود، دانستیم که چقدر حضرت ثامن الائمه علیه‌السلام غریب، بلکه غریب‌الغربا هستند. متأسفانه هنوز هم شخصیت و جایگاه امام شناخته نشده است.
وای به حال کسانی که راه کربلا و درب حرم مطهر را بستند. باید بدانند که بزودی دچار خشم خدا و غضب او خواهند شد.
پانوشت:
- شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج2 ص256
- شیخ مفید، الإرشاد، ج6 ص295
- شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، ج2 ص584
- شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج2 ص243؛ فتال نیشابوری، روضه الوعظین، ج1 ص229
- شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج2 ص242
- شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا، ج2 ص245
