- جایگاه وحی در اذان شیعه
- نزول اذان بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در شب معراج
- نزول اذان هنگام قرار داشتن سر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر پای امیرالمومنین علیه‌السلام
- اذان بااصالت و وحیانی شیعه
- دین مستحکم‌تر از آن است که با خواب اثبات شود!
- اذان شیعه و وحی؛ اذان اهل‌تسنن و خواب
جایگاه وحی در اذان شیعه
نزول حکم اذان در عقیدۀ شیعه کاملا از جانب وحی بوده و روایات ما گویای آن است که اذان یک مرتبه در شب معراج و یک مرتبه هنگامی که سر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله بر پای امیرالمؤمنین علیه‌السلام بوده نازل شده است. بنابراین اذان شیعه با اذان اهل‌تسنن که ریشه در خواب و رویای عمر بن خطاب و عبد الله بن زید دارد، متفاوت است.
نزول اذان بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در شب معراج
در تفسیر علی بن ابراهیم رحمه‌الله از امام صادق صلوات‌الله‌علیه نقل شده است که ایشان فرمودند: هنگامی که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله به معراج رفتند و به سدرة المنتهی رسیدند، ناگاه مشاهده کردند که فرشته‌ای که قبل از آن شب دیده نشده بود، این گونه اذان می‌گوید:
- فرشته دو مرتبه ندا داد: الله اکبر
- خداوند متعال فرمود: صَدَقَ عَبْدِی أَنَا أَکْبَرُ مِنْ کُلِّ شَیْءٍ
بنده‌ام راست می‌گوید؛ من بزرگ‌تر از هر چیزی هستم. - فرشته دو مرتبه گفت: أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ
- خداوند فرمود: صَدَقَ عَبْدِی أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ غَیْرِی
بنده‌ام راست گفت؛ خدایی جز من نیست. - آن فرشته دو مرتبه گفت: أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللَّهِ
- خداوند فرمود: صَدَقَ عَبْدِی إِنَّ مُحَمَّداً عَبْدِی وَ رَسُولِی أَنَا بَعَثْتُهُ وَ انْتَجَبْتُهُ
عبد من درست می‌گوید؛ محمد بنده من و پیامبری است که او را مبعوث کرده و برگزیده‌ام. - فرشته دو مرتبه گفت: حَیَّ عَلَی الصَّلَاةِ
- پروردگار فرمود: صَدَقَ عَبْدِی دَعَا إِلَی فَرِیضَتِی فَمَنْ مَشَی إِلَیْهَا رَاغِباً فِیهَا مُحْتَسِباً کَانَتْ کَفَّارَةً لِمَا مَضَی مِنْ ذُنُوبِهِ بندۀ من راست گفت و دعوت کرد به دستور واجبم که هر کسی با میل به سوی این دستور بیاید کفارۀ گناهان گذشته‌اش می‌شود.
- آن فرشته دو مرتبه گفت: حَیَّ عَلَی الْفَلَاحِ
- خداوند عزوجل فرمود: هِیَ الصَّلَاحُ وَ النَّجَاحُ وَ الْفَلَاحُ
همانا صلاح و فلاح و رستگاری جز این نیست. - سپس پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: من بعد از این اذان، جلو ایستادم و بر فرشتگان امامت کردم؛ همچنان که در بیت‌المقدس بر انبیا امامت کرده بودم. (1)
بنابراین اشکال و شبهه اهل‌تسنن به اذان شیعه روا نیست؛ چراکه اذان شیعه ریشه در وحی دارد و تفاوت دارد با اذان اهل‌تسنن که ریشه در رویا و خواب دارد و سراسر بدعت است.
نزول اذان هنگام قرار داشتن سر پیامبر بر پای امیرالمؤمنین
اذان دومین باز زمانی بر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل شد که سر مبارک آن حضرت بر پای امیرالمؤمنین صلوات‌الله‌علیه بود. بعد از نزول وحی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از آن حضرت پرسیدند: یا علی! شما هم شنیدی؟
حضرت امیر سلام‌الله‌علیه پاسخ دادند: بلی یا رسول‌الله.
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در ادامه فرمودند: علی جان! این اذان را به بلال تعلیم بده تا او این‌چنین مردم را برای نماز خبردار و جمع کند. (2)
اذان بااصالت و وحیانی شیعه
بنا بر آنچه گفته شد اذان در نظر شیعه وحیانی است؛ برخلاف اذان اهل‌تسنن که ریشه در خواب و رویای عمر بن خطاب و عبدالله بن زید دارد. یکی از وجوه تفاوت اذان شیعه و اذان اهل‌تسنن همین وحیانی نبودن اذان آنها است.
البته اگر امام علیه‌السلام چیزی از اذان کم کنند یا چیزی به آن بیافزایند، به سبب اختیار تصرف به دلیل ولایت تشریعی و بی‌اشکال است.
امام صادق صلوات‌الله‌علیه در روایتی فرمودند: جبرئیل علیه‌السلام در حالی خدمت پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله رسید و عبارات اذان را بر آن حضرت نازل کرد که سر مبارکشان بر دامان امیرالمؤمنین سلام‌الله‌علیه بود. (۲)
دین مستحکم‌تر از آن است که با خواب اثبات شود!
برخلاف شبهه‌پراکنی اهل‌تسنن دربارۀ اذان شیعه که در جلسه قبل به آن پرداختیم، این سنی‌ها هستند که باید به پرسش ما پاسخ دهند که چرا اذان خود را از خواب و رویای کسی گرفته‌اند؟! و آیا می‌توان احکام شریعت را از راه خواب و رویا ثابت کرد؟!
عمر بن اذینه می‌گوید: امام صادق صلوات‌الله‌علیه از من پرسیدند: این جماعت که می‌گویند اُبیّ بن کعب خوابی دربارۀ اذان دیده، چگونه است؟
عرض کردم: آنها می‌گویند ابی بن کعب عبارات اذان را در خواب یاد گرفته و به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله عرضه کرده است!
حضرت فرمودند:
کَذَبُوا وَاللَّهِ إِنَّ دِینَ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی أَعَزُّ مِنْ أَنْ یُرَی فِی النَّوْمِ
به خدا سوگند! آنها دروغ می‌گویند، دین خدا مستحکم‌تر از آن است که در خواب دیده شود.
عرض کردم: شما بفرمایید که اذان چطور نازل شده است.
حضرت نیز جریان نزول اذان در شب معراج را بیان فرمودند. (۳)
اذان شیعه و وحی؛ اذان اهل‌تسنن و خواب
روایت دیگری هم به نقل شهید اول از امام صادق صلوات‌الله‌علیه وجود دارد که بنا به مضمون آن، امام صادق علیه‌السلام، عبدالله بن زید (ناقل خبر اذان اهل‌تسنن) را لعن کردند و فرمودند: وحی بر پیامبر شما صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل می‌شود، آنگاه شما می‌گویید که عبدالله خواب دیده است؟! (۴)
پانوشت:
(1) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۸۱ ص۱۳۸، حدیث۳۱ (به نقل از تفسیر قمی)
(2) شیخ طوسی، تهذیب الأحکام ،دارالکتب، ص۷۳۵ – علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۴۰ ص۶۲
(3) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۱۸ ص۳۵۴
(۴) قاضی نعمان، دعائم الاسلام، ج1ص142 – شهید اول، الذکری، ص168 – شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۵ ص۳۷۰
