در این مقاله شش دلیل و شاهد بر قصد شهادت و آگاهی امام حسین علیه‌السلام از شهادت خویش را ذکر خواهیم کرد. بر این اساس خروج امام از مدینه و مکه فقط بر اساس نامۀ اهل کوفه نبوده. چراکه با رسیدن خبر بیعت‌شکنی کوفیان و شهادت حضرت مسلم بن عقیل علیه‌السلام، حضرت باز هم به مسیر خود ادامه دادند.
فهرستی از مطالب این مقاله:
- گریۀ پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله و امیرالمؤمنین علیه‌السلام قبل از واقعۀ عاشورا
- نامۀ امام حسین علیه‌السلام در پاسخ به عبدالله بن جعفر
- آگاهی امام حسین علیه‌السلام از شهادت و داشتن قصد شهادت
- بوی جدایی در نامۀ امام حسین علیه‌السلام
- امام حسین علیه‌السلام و قصد شهادت
- خبر عمرة از پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله
گریۀ پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله و امیرالمؤمنین علیه‌السلام قبل از واقعۀ عاشورا
وجود روایاتی شاهد بر گریۀ انبیا، رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله، امیرالمؤمنین علیه‌السلام و حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها برای امام حسین علیه‌السلام، نشان از آگاهی قبلی در رابطه با شهادت امام حسین علیه‌السلام دارد. همچون جریان عبور امیرالمؤمنین علیه‌السلام از سرزمین کربلا و گریۀ ایشان بر اباعبدالله علیه‌السلام.
نامۀ امام حسین علیه‌السلام در پاسخ به عبدالله بن جعفر
نامۀ عبدالله برای سیدالشهدا علیه‌السلام:
شما را به خدا سوگند می‌دهم که به سمت کربلا و کوفه حرکت نکنید؛ زیرا اگر شما را بکشند نور خدا در زمین خاموش خواهد شد. به من مهلت دهید تا از یزید برای شما و خانواده شما امان‌نامه بگیرم.
نامۀ عبدالله بن جعفر
این نامه هنگامی به دست امام رسید که ایشان از مکه خارج شده بودند و دو منزل از آن فاصله داشتند.
حضرت فقط دو منزل از مکه دور شده بودند و در پاسخ به نامۀ وی نوشتند:
نامۀ تو به من رسید و من مطلب تو را خواندم و فهمیدم و تو را آگاه می‌سازم که من پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله را در عالم رویا دیدم و ایشان به من از امری خبر دادند که باید به آن عمل نمایم.
امام حسین علیه‌السلام به قصد شهادت و با علم و اطلاع قبلی به کوفه سفر کردند
ای پسر عمو! اگر من در لانهّ جنبنده‌ای از جنبنده‌های زمین باشم، آنها مرا بیرون آورده و می‌کشند.
ای پسر عمو! به من ظلم خواهد شد همان‌طور که یهود نسبت به صید ماهی در روز شنبه ظلم و تجاوز کردند. (1)
[داستان روز سَبت (شنبه) نیز این قرار است که زمانی صید ماهی برای یهودیان در روز شنبه از جانب خداوند حرام اعلام شد. تنها برخی یهویان از دستور پیامبرشان پیروی کردند. اما در مقابل عده‌ای به صورت علنی و برخی با هدایت ماهیان به سمت حوضچه‌هایی در روز شنبه و صید آنها در روز یک‌شنبه، از فرمان الهی تخلف کردند. بنابراین خداوند نیز پس از چندی آنها را مسخ کرد و به شکل بوزینه درآورد و پس از آن به وسیله باد شدید آنها را به دریا انداخت.]
تشبیه حضرت گویای این مطلب است که همچون حرمت صید ماهیان در روز شنبه، صید ما اهل‌بیت علیهم‌السلام نیز حرام است. [این مطلب نشان از آگاهی امام حسین علیه‌السلام از شهادت و قصد ایشان دارد]
دشمنان حضرت نیز مانند یهودیان هستند که ماهیت آنها همان بوزینه است. این نکته مانند روایتی است که رسول‌خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند:
روزی خواهد آمد که بوزینه‌ها بر منبر من بنشینند.
مراد حضرت انسان‌های بوزینه باطن است که خداوند متعال، ما را به ماهیت آنها آگاه کرده است.
آگاهی امام حسین علیه‌السلام از شهادت و داشتن قصد شهادت
امام هنگام خروج از مدینه در ضمن نامه‌ای به بنی‌هاشم فرمودند:
بسم الله الرحمن الرحیم؛ من الحسین بن علی إلی بنی‌هاشم.
نامۀ امام حسین علیه‌السلام به بنی‌هاشم
اما بعد! فانه من لحق بی منکم استشهد و من تخلف لم یبلغ مبلغ فتح، والسلام.
کسی که به من ملحق شود خودش را در معرض شهادت قرار داده و هر که تخلف کند و نیاید به پیروزی نمی‌رسد.
برخی در ترجمۀ جملۀ آخر نامه می‌گویند: هر کسی که به ما نرسد نابود است. با این ترجمه عبدالله بن جعفر باید از هلاک شدگان باشد. اما از این عبارت چنین چیزی به دست نمی‌آید؛ زیرا مراد حضرت این است که هر که با من نیاید به پیروزی نمی‌رسد. پیروزی تنها در شهادت است و این در حالی بود که برخی مانند عبدالله بن جعفر تصور می‌کردند که کنار آمدن با امثال یزید شدنی است.
بوی جدایی در نامۀ امام حسین علیه‌السلام
مورد چهارم نامۀ دیگر امام حسین علیه‌السلام به بنی‌هاشم و برادرشان محمد بن حنفیه در هنگامۀ رسیدن به کربلا است که گواهی بر علم قبلی حضرت و قصد شهادت ایشان است:
بسم الله الرحمن الرحیم و اما بعد فکأن الدنیا لم تکن و کان الاخره لم تزل ؛ والسلام
قصد امام از شهادت در عاشورا
در این جمله از مرگ سخن به میان آمده و فرمودند: انگار دنیا نبوده و آخرت همیشه بوده است. (2)
امام حسین علیه‌السلام و قصد شهادت
مسورة بن مخورة به سیدالشهدا علیه‌السلام نامه نوشت و به حضرت عرضه داشت: مبادا با نامه‌های مردم عراق فریب بخوری و سخن عبدالله بن زبیر را بپذیری و به عراق بروی و مبادا از مکه دور شوی.
اگر مردم عراق به شما نیاز دارند زیر بغل‌های شتر بزنند و خود را به زحمت انداخته و به سمت شما بیایند و آن‌گاه با عزت از مکه خارج شوید.
حضرت نیز در پاسخ به وی نوشتند: من از خدا طلب خیر می‌کنم. (3)
خبر عمرة از پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله
عمرة، دختر عبدالرحمن بن سعد انصاری نامه‌ای به امام حسین علیه‌السلام نوشت و عرضه داشت:
شما از حکومت پیروی کنید چراکه من از پیامبر صلّی‌الله‌علیه‌وآله شنیدم که فرمودند، حسین در سرزمین بابل کشته خواهد شد و حضرت پاسخ او را چنین نوشتند:
لابد اذاً من مصرعی
اطلاع امام حسین علیه‌السلام از شهادت
یعنی چاره ای نیست باید در آنجا به شهادت برسم.
بنا بر آنچه بیان شد و ظواهر اخبار رسیده در ارتباط با امام حسین علیه‌السلام، شهادت ایشان امری قطعی بوده است. حضرت با اطلاع کامل از شهادت و به قصد شهادت خارج شدند. [این مطلب توضیح مجزا می‌خواهد]
به علاوه ویژگی‌های خاص کربلا یعنی معرفی آن به عنوان قطعه‌ای از بهشت و تواضع آن در مقابل خداوند متعال، سبب کسب افتخار و انتخاب این سرزمین به عنوان سرزمینی برای شهادت امام حسین علیه‌السلام، از سوی امام گردید. البته درک این نکات، دقت هر چه بیشتر ما به مجموع روایات را می‌طلبد.
پانوشت:
(1) أمّا بَعد! فَإِنَّ کِتابَکَ وَرَدَ عَلَیَّ فَقَرَأتُهُ وفَهِمتُ ما ذَکَرتَ، واُعلِمُکَ أنّی رَأَیتُ جَدّی رَسولَ اللّهِ صلی‌الله‌علیه‌وآله فی مَنامی فَخَبَّرَنی بِأَمرٍ وأنَا ماضٍ لَهُ، لی کانَ أو عَلَیَّ، وَاللّهِ یَابنَ عَمّی لَو کُنتُ فی جُحرِ هامَّهٍ مِن هَوامِّ الأَرضِ لَاستَخرَجونی ویَقتُلُونّی، وَاللّهِ یَابنَ عَمّی لَیَعتَدِیُنَّ عَلَیَّ کَما عَدَتِ الیَهودُ عَلَی السَّبتِ، وَالسَّلام.
(2) این مورد قابل خدشه است.
(3) برداشت تمام محققین از عبارات این نامه‌ها خطر کشته شدن امام است.
