در این نوشتار با این مطالب بیشتر آشنا می‌شوید:
- نزول آیۀ ولایت به سبب خاتم‌بخشی امیرالمؤمنین علیهالسلام
- توجه امیرالمؤمنین علیهالسلام به خدا در همه حال
- توجه به غیرخدا در نماز
- توجه امیرالمؤمنین علیهالسلام به شترها در نماز
در مطلب گذشته بیان شد که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در مدح امیرالمؤمنین علیهالسلام به آیۀ ولایت اشاره کردند. در این مطلب به جواب شبهۀ اهل‌تسنن می‌پردازیم که آیا امیرالمؤمنین علیهالسلام در حین نماز و خاتم‌بخشی به مسکین به غیرخدا توجه داشتند؟ و اساساً توجه به غیرخدا در نماز، در چه صورتی موجب بطلان نماز می‌شود؟
نزول آیۀ ولایت به سبب خاتم‌بخشی امیرالمؤمنین علیهالسلام
فقیری وارد مسجد شد و از هر که درخواست کمک کرد، کسی به او توجه نکرد. امیرالمؤمنین علیهالسلام در رکوع نماز بودند، اما با این حال دست رد به سینۀ سائل نزدند و انگشتر مبارک خویش را به او اعطا و انفاق کردند.
آیۀ ولایت نازل شد و نه تنها این عمل خداپسندانۀ حضرت را گزارش کرد بلکه مُهر تاییدی بر صحت نماز، زکات و اخلاص امیرالمؤمنین علیهالسلام بود.
معتقدیم کسی که در توجه امیرالمؤمنین علیهالسلام به خدا، کم‌ترین شبهه‌ای اندازد، با حکم خدا و پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و آیۀ قرآن مخالفت کرده است.
توجه امیرالمؤمنین علیهالسلام به خدا در همه حال
چنان که پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در خطابۀ غدیر در وصف امیرالمؤمنین علیهالسلام فرمودند:
یریدُ اللَّهَ – عَزَّوَجَلَّ – فى كُلِّ حالٍ
علی علیهالسلام کسی است که در همه حال، خدا را اراده می‌کند.
متن خطابۀ غدیر
امیرالمؤمنین علیهالسلام هیچ‌گاه از توجه به خدا غافل نمی‌شوند. در زمان خاتم‌بخشی و اعطای انگشتری شریف به سائل نیز چیزی مانع توجه آن حضرت به پروردگار نبوده است.
توجه به غیرخدا در نماز
بعضی می‌گویند: در نماز باید تمام حواس به خدا باشد. با اینکه ظاهر این حرف زیبا است، ولی سخن درست و دقیقی نیست!
چراکه در نماز اگر کسی یاد کربلا یا قیامت بیافتد و اشک بریزد، ثواب نماز او بیشتر می‌شود.
آری! توجه به غیرخدا اگر با توجه به خدا منافات داشته باشد، اشکال دارد. ولی اگر آن غیر با توجه به خدا منافات ندارد، هیچ ایرادی در توجه به آن نیست.
اگر کسی به مضمون روایت یا آیه‌ای دقّت کند یا در مصائب امام حسین سلام‌الله‌علیه گریه کند چه مشکلی دارد؟! و البته که مغایرتی با توجه به خدا ندارد.
کسی که بگوید در نماز فقط به خدا توجه کن نه به غیر خدا، حرفش قطعا باطل است و عملی ناممکن را طلب کرده است. چون توجه به رکعات و آداب نماز لازم است و اگر توجه به تعداد رکعات، غیرخا محسوب نشود، پس گریه بر امام حسین علیهالسلام هم غیرخا نیست. وگرنه نمازی که نمازگزار در آن آگاه به تعداد رکعات نباشد که نماز نیست!
ما اهل‌بیت علیهم‌السلام را از نظر حکمی جدای از خدا نمی‌دانیم؛ بلکه آن بزرگواران را تنها راه رسیدن به خدا می‌دانیم.
پس توجه به گناهان و گریه از خشیت خدا هیچ مشکلی ندارد. (1)
با توجه به این مطلب آیا ممکن است امیرالمؤمنین علیهالسلام که حقیقت دین و قرآن و نماز هستند و پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در شأن ایشان حدیث منزلت و یوم الدار را بیان کرده اند، در حال خاتم‌بخشی به سائل، به خدا توجه نداشته باشند؟!
توجه امیرالمؤمنین علیهالسلام به شترها در نماز
مرد عربی دو شتر به رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله هدیه داد. سپس رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: اگر کسی 2 رکعت نماز با کمال توجه به خدا بخواند، من یکی از این شترها را به او می‌دهم.
اصحاب هر یک نماری خواندند؛ ولی حواسشان جای دیگر بود. سپس امیرالمؤمنین علیهالسلام به نماز ایستادند. وقتی از نماز فارغ شدند، جبرئیل از طرف خداوند پیام آورد که هر دو شتر را به امیرالمؤمنین علیهالسلام بدهید!
رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: من شرط کرده بودم که به جز خدا، فکر دیگری در ذهنشان نباشد، در حالی که علی علیهالسلام در تشهد نمازش به این فکر می‌کرد که کدام یک از دو شتر را بگیرد!
جبرئیل عرض کرد: یا رسول‌الله! خدایت سلام می‌رساند و می‌فرماید: علی در این فکر بود که شتر چاق‌تر را بگیرد که گوشتش بیشتر باشد و به سبب آن فقیر بیشتری سیر شود!
رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله فرمودند: آری، توجه او برای خدا بود! (2)
در ظاهر، این تفکر، توجه به غیرخدا بود؛ ولی در حقیقت مغایرتی با خدا نداشت!
پانوشت:
(1) مراجع عظام در رساله‌های توضیح المسائل باب مبطلات نماز در مطلب هشتم آورده‌اند: گریه برای دنیا از مبطلات نماز است! اما اگر از ترس خدا یا برای آخرت گریه کند از بهترین اعمال است.
(2) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۳۶ ص۱۶۱
