مقدمه:
بیان شد که ازجمله امتحان‌های خلیفۀ پیامبر سلام‌اللّٰه‌علیهماوآلهما این بود که اولین مؤمن و مسلمان باشد. به علاوه او باید همراه پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله عبادت کند و در قبال ایشان فداکاری داشته باشد. از این رو امیرالمؤمنین علیه‌السلام در لیلة المبیت در بستر پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله خوابیدند و جان ایشان را بدین وسیله حفظ کردند.
وَ الَّذى فَدى رَسُولَ‌اللَّهِ بِنَفْسِهِ
امیرالمؤمنین علیه‌السلام کسی است که جانش را فدای رسول‌خدا صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله کرد.
خطبۀ غدیر
در این مقاله با این مطالب بیشتر آشنا می‌شوید:
- لیلة المبیت و جان فدایی امیرالمومنین
- شجاعت امیرالمومنین
- بحث بداء در رابطه با لیله المبیت
- مباهات خدا بوسیله امیرالمومنین با ملائکه
لیلة المبیت و فداکاری امیرالمؤمنین علیه‌السلام
موضوع بحث ما لیلة المبیت است. گرچه امیرالمؤمنین علیه‌السلام در آن شب شهید نشدند ولی خودشان را در معرض فدا شدن قرار دادند.
در آن شب حساس، چهل نفر از چهل قبیله برای ترور رسول‌خدا صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله جمع شدند. امیرالمؤمنین علیه‌السلام لباس پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله را پوشیده و در بستر ایشان خوابیدند. هنگامی‌که مشرکین وارد منزل پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله شدند، دیدند امیرالمؤمنین علیه‌السلام به جای آن حضرت در بستر خوابیده‌اند. از همین رو از قصد خود منصرف شده و بازگشتند. (1)
یکی از اعتقادات شیعه “بداء” است. با توجه به این عقیده ممکن بود بعد از اینکه امیرالمؤمنین علیه‌السلام در بستر رسول‌خدا صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله خوابیدند، خداوند شهادت را برای امیرالمؤمنین علیه‌السلام اراده کند؛ از همین رو خوابیدن ایشان، حاکی از نهایت فداکاری و شجاعت آن حضرت بود.
شجاعت امیرالمؤمنین علیه‌السلام
بعضی از اهل‌تسنن گفته‌اند: بنا بر نظر شیعه که می‌گوید امیرالمؤمنین علم غیب دارد، علی بن أبی‌طالب علیه‌السلام می‌دانسته که در لیلة المبیت کشته نمی‌شود؛ بنابراین شجاعت در کار او معنا ندارد!
شخصی به نام محمد حضرمی از دانشمندان سنی مذهب در کتاب «معاویه و تاریخ» به این شبهه پاسخ داده است؛ او می‌نویسد:
شجاعت، یک امر درونی است که نیاز روحیۀ خطرپذیر دارد. اگرچه حضرت امیر بداند که شهید نمی‌شود، اما باز هم خوابیدن در بستر پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله حاکی از شجاعت ایشان است. همچون عبور ماری بی‌خطر از کنار انسان که هرچند بدانیم صدمه‌ای به ما نمی‌زند، اما باز هم ترسناک است!
شیخ محمد حضرمی‌از عالمان اهل‌تسنن
بداء در جریان لیلة المبیت
علاوه بر این، ما بحث «بداء» را پذیرفته‌ایم و به آن باور داریم که ممکن است هر لحظه سرنوشت‌ها عوض شود. امیرالمؤمنین علیه‌السلام نیز با احتمال تحقق بداء خوابیدند و جانشان را فدای رسول‌خدا صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله کردند.
علاوه بر این شجاعت امیرالمؤمنین علیه‌السلام انکارناپذیر است. شجاعت آن حضرت در آخر عمر شریفشان بیشتر متبلور می‌شود؛ چراکه با علم به شهادت و جنایت ابن ملجم پلید در محراب مسجد حاضر شده و به نماز ایستادند!
افتخار خدا به امیرالمؤمنین علیه‌السلام در برابر فرشتگان
در روایتی آمده است که جبرئیل و میکائیل علیهماالسلام برادر هستند. خداوند متعال به ایشان فرمود: من عمر یکی از شما دو نفر را بیشتر از دیگری قرار دادم. کدام یک از شما حاضرید که عمر کمتر را انتخاب کرده و از بقیۀ عمرتان به خاطر برادرتان بگذرید؟ هیچ کدام از آن دو حاضر به انجام این فداکاری نشدند.
سپس خداوند در لیلة المبیت به جبرئیل و میکائیل فرمود: به زمین بروید و ببینید که برای رسول خود یک وصی قرار داده‌ام که الان از بقیۀ عمرش گذشته و جانش را فدای برادرش کرده است.
جبرئیل و میکائیل به کنار بستر حضرت آمدند. اولین جمله‌ای که جبرئیل گفت این بود:
بخٍّ بخٍّ مَن مِثلُکَ یا علیّ بنَ ابی طالبٍ! یُباهِی الله تبارک وتعالی بک الملائکة
عبارت حضرت جبرئیل ملک مقرب الاهی
آفرین بر تو چه کسی مثل تو است ای علی بن أبی‌طالب؟! خدا در آسمان در برابر ملائکه به شما مباهات می‌کند. (2)
پانوشت:
(1) شیخ طوسی، امالی، ص ۴۴۷، مجلس شانزدهم
(2) ثعلبی، تفسیر القرآن، ص ۷۹۹
بسیار مقاله عالی و کاربردی بود ؛ متشکرم
از اینکه ما را لایق دانستید سپاسگزاریم