ازجمله پرسش‌های مهم در بحث مهدویت، چرایی غیبت امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه و فواید و حکمت‌های غیبت امام عصر است. در این مقاله سعی داریم به پاسخ‌گویی در رابطه با این دو پرسش و مسائلی پیرامون آن‌ها بپردازیم.
«سلسله جلسات مختصات ظهور امام عصر عجل‌اللّٰه‌تعالی‌فرجه»
مهم‌ترین مطالب این مقاله:
- تفاوت غیبت غیرتامه با غیبت تامه
- حکمت غیبت ولی عصر عجل‌اللّٰه‌تعالی‌فرجه‌الشریف
- سایر علل غیبت امام زمان عجل‌اللّٰه‌تعالی‌فرجه در روایات
- سابقه غیبت در میان انبیای گذشته
- دستگیری‌ها و فریادرسی‌های حضرت حجت صلوات‌اللّٰه‌علیه از شیعیان
- زمان و کیفیت ظهور امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه
تفاوت غیبت غیرتامه با غیبت تامه
رسول‌خدا صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله فرمودند:
«الْمَهْدِیُّ مِنْ وُلْدِی اسْمُهُ اسْمِی وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتِی أَشْبَهُ النَّاسِ بِی خَلْقاً وَ خُلْقاً یَکُونُ لَهُ غَیْبَةٌ وَ حَیْرَةٌ تَضِلُّ فِیهَا الْأُمَمُ ثُمَّ یُقْبِلُ کَالشِّهَابِ الثَّاقِبِ یَمْلَؤُهَا عَدْلًا وَ قِسْطاً کَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً». (۱)
امام زمان عجل‌اللّٰه‌تعالی‌فرجه‌الشریف غیبت تامه و غیرتامه دارند و این تعبیر خود ائمه علیهم‌السلام است.
غیبت غیرتامه به این جهت غیرتامه است که خیلی کامل و فراگیر نبود و بعضی از خواص به مکان ایشان آگاه بودند و با امام صلوات‌اللّٰه‌علیه ارتباط داشتند ولی درغیبت تامه، دیگر امام وکیل خاص ندارند و کسانی که ادعا می‌کنند به مکان زندگی حضرت آگاه هستند دروغ می‌گویند و البته کسانی هم هستند که به محل زندگی امام آگاهند اما ادعایی ندارند و این مطلب را به احدی ابراز نمی‌کنند.
با این توضیح در دوران غیبت تامه دیگر بابی به امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه نداریم و دسترسی به آن حضرت برای احدی میسر نیست.
غیبت تامه بسیار طولانی است و حتماً انتهای این غیبت به ظهور می‌پیوندد و این‌گونه نیست که در نهایت ظهور نباشد!
راوی گوید: خدمت امام جواد صلوات‌اللّٰه‌علیه رسیدم و پرسیدم: که آیا در حتمیات مانند خروج سفیانی ممکن است بداء حاصل شود؟
حضرت فرمودند: آری! عرضه داشتم درجریان ظهور چطور؟ می‌ترسیم در مورد آمدن حضرت قائم صلوات‌اللّٰه‌علیه هم بداء حاصل شود؟
امام جواد صلوات‌اللّٰه‌علیه فرمودند: ظهور قائم صلوات‌اللّٰه‌علیه از جمله وعده‌های الهی است. (2)
حضرت با این پاسخ به او فهماندند که در جریان ظهور بداء راه ندارد چراکه وعده الهی است و خداوند در قرآن فرموده: إِنَّ اللَّهَ لا یُخْلِفُ الْمِیعادَ. (۳)
جریانی را که خداوند پیرامون آن وعده داده باشد و رسول خدا صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله نیز از جانب پروردگار بر آن وعده تأکید کرده باشند اگر در آن بداء حاصل شود باعث شکل گیری صفات زشت مانند خلف وعده در خداوند است.
حکمت غیبت ولی عصر عجل‌اللّٰه‌تعالی‌فرجه‌الشریف
بعضی اصرار دارند که بدانند چرا امام زمان غایب شدند؟
در این باره روایات فراوانی به دست ما رسیده است که اولاً چرا امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه غایب می‌شوند و ثانیاً این که غیبت چه فایده‌ای برای وجود ایشان دارد؟
نکته مهم این است که در بعضی روایات علیرغم پاسخ گویی اهل بیت علیهم‌السلام به این سؤال باز هم بیان فرموده‌اند که این غیبت سری از اسرار خداوند است و تا غیبت واقع نشود ظهوری در کار نخواهد بود. (۴)
پس این‌گونه نیست که هرگاه سیصدوسیزده نفر حاضر باشند حتما ظهور ایجاد شود؛ بلکه وجود این سیصد وسیزده نفر، تنها یکی از شرایط ظهور است و شرایط دیگری هم وجود دارد که باید محقق شود؛ ولی تنها خداوند از آن‌ها اطلاع دارد.
در روایتی است که حضرت در باب حکمت غیبت این‌گونه می‌فرمایند: وَ مَتَی عَلِمْنَا أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ حَکِیمٌ صَدَّقْنَا بِأَنَّ أَفْعَالَهُ کُلَّهَا حِکْمَةٌ و إِنْ کَانَ وَجْهُهَا غَیْرُ مُنْکَشِفٍ. (۵)
وقتی که دانستیم خداوند عزوجل حکیم است باید تصدیق نماییم که تمام کارهای او حکیمانه است هرچند دلیل و حکمت آن برای ما کشف نشود، بنابراین ظهور نیاز به اسباب زیادی دارد و اسراری در تأخیر آن نهفته است که باید محقق شود.
نبود مومن در نسل کفار
یکی از آن اسرار طبق نص معصومین علیهم‌السلام این است که امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه هنگامی ظهور می‌کنند که در اصلاب کفار دیگر مؤمنی باقی نمانده باشد. (۵)
هنگامی که امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه قیام فرمایند بسیاری از ملحدین و نواصب و به اصطلاح امروز تکفیری‌ها به جنگ با حضرت بر می‌خیزند و عمده آن‌ها در دفاعی که از سوی حضرت حجت صلوات‌اللّٰه‌علیه صورت می‌گیرد کشته می‌شوند و اگر بنا باشد که در صلب یکی از آن‌ها مؤمنی باشد با کشته شدنشان آن مؤمن هم به دنیا نمی‌آید!
همین قضیه در هنگام طوفان حضرت نوح علیه‌السلام نیز اتفاق افتاد و هنگامی نفرین حضرت نوح علیه‌السلام محقق شد که طبق نص قرآن و اشاره به فرمایش خود آن حضرت: إِنَّکَ إِن تَذَرْهُمْ یُضِلُّوا عِبَادَکَ وَلَا یَلِدُوا إِلَّا فَاجِرًا کَفَّارًا. (۶)
اگر باقی می‌ماندند مایه گمراهی شده و دیگر از نسل آن‌ها مؤمن به وجود نمی‌آمد و هر چه متولد می‌شد فاجر و کافر بود.
معجزه‌ای از امیرالمومنین علیه‌السلام
مالک اشتر شخصیت ممتازی بود که امیرالمومنین صلوات‌اللّٰه‌علیه در مورد او فرمودند: رحم الله مالکا فلقد کان لی کما کنت لرسول‌الله صلی الله علیه و آله. (۶)
منزلت مالک اشتر به من مثل منزلت من به رسول خدا صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله است. چنین شخصیتی در جنگ صفین در کنار امیرالمومنین صلوات‌اللّٰه‌علیه و پابه‌پای ایشان لشکر را قلع‌وقمع می‌کند، در همین اثنا لحظه‌ای در دلش می‌گذرد که من هم مثل امیرالمومنین صلوات‌اللّٰه‌علیه شجاع هستم و همپای آن حضرت جلو می‌روم.
امیرالمومنین صلوات‌اللّٰه‌علیه به او نزدیک شدند و فرمودند: من نگاهم به اصلاب افراد است و اگر در صلب یکی از این‌ها مؤمنی ببینم او را نمی‌کشم و فقط زخمی می‌کنم. ولی تو همه را می‌کشی! (۷)
پس اسراری در غیبت امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه نهفته است و اموری ناتمام مانده است که باید تکمیل شود.
علاوه بر سایر امور و اسرار، شاید نیاز باشد که بعضی از آن سیصدوسیزده نفر در تربیت روحی تکمیل شوند تا به عدالت کامل برسند و بتوانند با حکومت خود عدل را در زمین بگسترانند؛ چراکه این سیصد وسیزده نفر صرفاً یار و یاور حضرت نیستند. بلکه در جمیع جهات معنوی مثل علم و عدالت و بصیرت کامل و فرهنگ بلند اسلامی در وجود ایشان شکل گرفته است.
ایشان توان طی الارض دارند و هیچ‌گونه دلبستگی به دنیا در دل ندارند.
عللی دیگر برای غیبت امام زمان عجل‌اللّٰه‌تعالی‌فرجه
یکی از علت‌هایی که بسیار به آن اشاره کرده‌اند ترس از کشته شدنشان است. مسلّماً اگر آن حضرت کشته شوند وعده خداوند محقق نمی‌شود و تنها راه محفوظ ماندن حضرتش این است که باشند ولی در دسترس نباشند تا زمان ظهور ایشان فرا برسد و زمین را پر از عدل و داد کنند. (۸)
علت دیگری که در روایات برای طول غیبت امام عصر صلوات‌اللّٰه‌علیه به آن اشاره شده این است: «لِئَلَّا یَکُونَ لِأَحَدٍ فِی عُنُقِهِ بَیْعَةٌ إِذَا خَرَجَ». (۹)
وقتی قیام می‌فرمایند بیعت احدی بر گردن ایشان نباشد.
دلیل دیگری که در روایات به آن اشاره شده این است که نهایت رحمت و غضب الهی بر دوستان و دشمنان خداوند نازل شود. غیبت امام و عدم دسترسی به حجت الهی این بستر را فراهم می‌کند. نکته بسیار مهم و ارزشمندی که امام صادق صلوات‌اللّٰه‌علیه در انتهای این روایت متذکر می‌شوند پاسخی جامع به شبهات و اشکالات معاندین در پیرامون غیبت است. آن نکته این است که: «قَدْ عَلِمَ أَنَّ أَوْلِیَاءَهُ لَا یَرْتَابُونَ وَ لَوْ عَلِمَ أَنَّهُمْ یَرْتَابُونَ مَا أَفْقَدَهُمْ حُجَّتَهُ طَرْفَةَ عَیْنٍ». (۱۰)
خداوند متعال می‌دانست که دوستانش در دوران غیبت حجت او به شک نمی‌افتند. اگر می‌دانست که ایشان شک می‌کنند حجت خود را به‌اندازه یک چشم برهم زدن از ایشان مخفی نمی‌فرمود.
سابقه غیبت در انبیای گذشته
غیبت امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه امری تازه و جدید نیست. اگر ما قصص انبیاء علیهم‌السلام را بخوانیم می‌بینیم که امر غیبت درمورد پیامبران گذشته علیهم‌السلام هم اتفاق افتاده است.
از میان انبیاء بنی اسرائیل حضرت موسی علیه‌السلام و حضرت یوسف علیه‌السلام دارای غیبت بوده‌اند. (۱۱)
مضافاً بر این که در عصر اهل بیت علیهم‌السلام امکانات دسترسی و وسائل ایاب و ذهاب و ارتباطی در حداقل و بسیار محدود بوده است، بنابراین وقتی ائمه علیهم‌السلام در شهری ساکن بودند اغلب شیعیان در شهرهای دیگر به ایشان دسترسی نداشتند.
به همین شکل هنگامی که پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله در مدینه نبودند اهل مدینه و وقتی که در مکه نبودند اهل مکه دسترسی آسانی نداشتند و حتی بعضی از افراد با این مسلمان و شیعه بوده و در عصر چهارده معصوم علیهم‌السلام می‌زیستند اصلاً در طول عمرشان پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله یا ائمه علیهم‌السلام را ندیدند!
به عبارت دیگر ائمه علیهم‌السلام در عصر خود از بسیاری از شیعیان یا به طور مطلق یا در اغلب اوقات غایب بودند. این‌گونه نبود که اگر در عصر حضور زندگی می‌کنند همواره در نزد ائمه علیهم‌السلام حاضر باشند.
آری! آن‌هایی که در شهرهای دیگر بودند به روایاتی که از راویان به دست ایشان می‌رسید منتفع می‌شدند. الآن نیز به همین صورت است و اگر کسی دعا و توسل داشته باشد یا به روایات متصل شود به امام متصل شده است.
پس در واقع ارتباط قطع نشده است و امام صلوات‌اللّٰه‌علیه در توسلات و دعاها پاسخ ما را می‌دهند.
علاوه بر این، امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه مدام در حال دستگیری و تربیت علما و عوام شیعه بوده‌اند. اگر این دستگیری‌ها از دوران حضور بیشتر نبوده باشد کمتر نیست.
فریادرسی‌های حضرت حجت صلوات‌اللّٰه‌علیه از شیعیان
نقل است که یک اسب سوار از قبیله‌ای بیرون بغداد به سرعت خدمت شیخ مفید رحمة‌اللّٰه‌علیه می‌آید و می‌پرسد: خانمی فوت کرده است و بچه در شکم او زنده است، چه کنیم؟
شیخ مفید می‌گوید به همان شکل مادر را دفن کنید!
هنگامی که آن شخص به سمت قبیله برمی‌گردد جوانی را می‌بیند که به سوی او آمده و می‌گوید: شیخ مفید گفت پهلوی چپ مادر را بشکافید و طفل را بیرون آورید سپس آن خانم را دفن کنید.
این جریان می‌گذرد و بچه را از شکم مادر به صورت زنده خارج می‌کنند و بعد از مدتی همان شخص برای امری دیگر به نزد شیخ مفید رحمة‌اللّٰه‌علیه می‌آید و می‌گوید: آقا سؤالی دارم ولی حواستان را جمع کنید که مثل دفعه قبل کسی را نفرستید و جواب را اصلاح کنید!
شیخ مفید می‌پرسد: قصه چیست؟
آن شخص جریان را بازگو می‌کند و شیخ می‌فهمد آن جوان درست حکم کرده است و در واقع فرستاده امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه بوده است.
شیخ مفید اعلام می‌کند که من دیگر حکم و فتوا نمی‌دهم. چراکه مسئولیت دارد و از قیامت خود می‌ترسم. او در خانه را می‌بندد تا این که نامه‌ای از سوی امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه به دستش می‌رسد به این مضمون: ای شیخ! در خانه‌ات را باز کن و سعی خود را بکن و فتوا بده و ما کمکت می‌کنیم.
شبیه به همین عبارت را در نامه منسوب به آن حضرت صلوات‌اللّٰه‌علیه برای آیت‌اللّٰه سیدابوالحسن اصفهانی نقل کرده‌اند: «ارخص نفسک و اجعل مجلسک في الدهليز و اقض حوائج الناس، نحن ننصرک». (۱۲)
فراوانی شواهد دستگیری امام زمان عجل‌اللّٰه‌تعالی‌فرجه از شیعیان
شواهد حاکی از آن است که چنین دستگیری‌ها و فریاد رسی‌هایی به صورت مکرر واقع می‌شده. مثلاً در گذشته که مسیر بین شهرها مانند کربلا و مکه ناامن شده بود و راهزن‌ها زیاد بودند. مردم به امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه توسل می‌کردند و آن حضرت به فریادشان می‌رسیدند.
بارها در همین مسیرها راهزنان حمله می‌کردند و بعد از استغاثه شیعیان یک اسب سوار می‌آمد که نیزه‌ای در دست داشت و به سوی ایشان می‌آمد و نیزه را حرکت می‌داد و دزدها به روی زمین می‌افتادند. پس کمک امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه همیشه بوده است.
حتی اگر ما به موفقیت‌های خودمان فکر کنیم می‌بینیم که عمده کار دست ما نبوده است. بلکه استمداد و کمک کسی بوده که این موفقیت‌ها حاصل شده است.
اگر امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه مواظب ما نباشند به فرموده خود آن حضرت دشمن ما را یک لقمه می‌کرد. (۱۳)
بنابراین اگرچه امام زمان عجل‌اللّٰه‌تعالی‌فرجه‌الشریف پشت پرده غیبت هستند اما هدایت افراد کار ایشان است و نصرت ایشان همواره شامل حال شیعیان می‌شود.
در این زمان اگر کسی بخواهد خدمت امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه برسد و در جزئیات امورش کسب تکلیف نماید امکانش نیست و اینکه امام صادق صلوات‌اللّٰه‌علیه و سایر ائمه علیهم‌السلام می‌فرمودند: هرچه ما می‌گوییم بنویسید که به زودی محتاج همین نوشته‌ها خواهید شد (۱۴) گرچه شاید آن موقع حکمتش را نفهمیدند ولی بعد از جریان غیبت همه متوجه شدند که این نوشته‌ها چه مقدار ارزشمند است و به آن روی آوردند.
کسانی که مجامع حدیثی شیعی را درست کردند مانند شیخ کلینی و شیخ صدوق و شیخ مفید و علامه مجلسی رضوان‌اللّٰه‌تعالی‌علیهم زحمات طاقت فرسایی را متحمل شدند تا این مجامع به دست ما برسد.
زمان و کیفیت ظهور امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه
در حدیث شریفی از امام باقر صلوات‌اللّٰه‌علیه آمده است: «ثُمَّ یَظْهَرُ کَالشِّهَابِ الثَّاقِبِ فِی اللَّیْلَةِ الظَّلْمَاءِ». (۱۵)
شهاب معمولاً در روز هم هست و درهر شبانه‌روز نزدیک سه هزار شهاب سنگ به سمت زمین می‌آید ولی شهاب سنگ‌ها معمولا در تاریکی شب دیده می‌شود نه در روز.
در این روایت شریف بیان شده است که امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه مثل شهاب ثاقب در شب تاریک می‌آیند و عبارت «اللَّیْلَةِ الظَّلْمَاءِ» اشاره به این است که زمین در آن زمان پر از ظلم و جور می‌شود و امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه با نور عدل وداد مثل شهاب ثاقب ظهور می‌کنند.
رواج گناهان کبیره قبل از ظهور
امروز متأسفانه گناهان زیاد شده و خیلی از افعال قبیحه عمومی شده است! مثلاً گناه کبیره و بسیار زشت لواط که در زمان حضرت لوط علیه‌السلام رایج شد، کلّاً سی نفر به آن آلوده بودند.
اما الآن در برخی ممالک این کار قبیح مصوب قانونی دارد و برای ازدواج هم جنس مراسم قانونی برگزار می‌شود، به عنوان نمونه در خود آمریکا انجمن همجنس بازان به راحتی فعالیت دارد و کسانی که با این افراد موافق نیستند هرگز به ایشان بد نمی‌گویند و عمل آن‌ها تقبیح نمی‌کنند.
یا مثلاً اصحاب سبت که روزهای شنبه ماهی گرفتن برایشان حرام بود به یک حیله‌ای ماهی گیری کردند و در واقع حرام‌خواری کردند، الآن نیز حرام‌خواری به مراتب بیشتر و شایع‌تر است.
یا کشتن هابیل مظلوم توسط قابیل یک‌بار اتفاق افتاد ولی امروز در این امت چه کشت و کشتارهایی که رخ نمی‌دهد و چه خون‌هایی که ریخته نمی‌شود.
لحن بعضی از روایات بسیار تند و خطرناک است و اشاره به این دارد که وضعیت خیلی بدتر از این خواهد شد؛ هر روز بدتر از دیروز و هر حاکمی بدتر از قبلی! تا آنجا که انسان حتی نمی‌تواند کلمه «اللّٰه» را بر زبان جاری کند! (۱۶)
به این معنا که شیطان‌پرست‌ها حکومت می‌کنند و غلبه حکمرانی با ایشان است و الآن متأسفانه به آن سمت‌وسو در حرکتیم!
بسیاری از جوآن‌ها لباس رو یا تیشرت‌هایی می‌پوشند که آرم شیطان‌پرست‌ها بر آن چاپ شده است و اگر به همین شکل پیش برویم فساد چنان فراگیر می‌شود که دیگر کسی نمی‌تواند نام خدا را ببرد و او را می‌گیرند ولی این‌ها نشانه‌های غیر محتوم است و امیدواریم در آن بداء حاصل شود و تاریکی‌ها و فسادها به آن شدت نرسد.
زمان تحقق ظهور
به هر حال امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه مانند ستاره دنباله‌دار به سرعت و به طور ناگهانی در ظلمت محض می‌آیند و همه ایشان را می‌بینند و اصل ظهور قطعی است.
ظهور حضرت حتمی و از وعده‌های پروردگار است و فرموده‌اند که اگر از عمر دنیا تنها یک روز باقی مانده باشد و امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه نیامده باشند خداوند آن روز را بقدری طولانی می‌کند تا حضرتش ظهور کنند و حکومت طولانی خود را برپا دارند. (۱۷)
ظهور امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه همان روزی است که وقتی ملائکه به پروردگار متعال عرضه داشتند: خدایا ما را بر روی زمین بگذار تا عبادتت کنیم و این آدم‌ها فساد می‌کنند!
خداوند در پاسخشان فرمود: من چیزی را می‌دانم که شما نمی‌دانید. (۱۸)
ملائکه فساد و ظلمت زمین را می‌دیدند اما روز و نورانیت زمین را نمی‌دیدند که در عصر ظهور مردم به اوج ایمان و خداپرستی می‌رسند.
امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه نیز در واقع مقدمات حکومت جهانی امام حسین صلوات‌اللّٰه‌علیه را مهیا کرده و نفوس را برای دوران رجعت تربیت می‌کنند.
روزگار نورانی رجعت آن‌قدر طولانی است که آن شب پر از ظلمت یعنی عصر غیبت، درمقابل آن روزگار، اندک است.
روزگار ظهور امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه بنا به فرمودۀ خداوند متعال: «وَأَشْرَقَتِ الْأَرْضُ بِنُورِ رَبِّهَا» (۱۹) به‌اندازه‌ای نورانی است که می‌توان گفت از ابتدای خلقت حضرت آدم علیه‌السلام تا حال که حدود ده هزار سال است همه در شب و ظلمت بوده است و حضرتش حکومتی تشکیل می‌دهند که مردم عمیقاً خداپرست می‌شوند و شب ظلمانی روز می‌شود.
رجعت
هنگام فرارسیدن پایان حکومت امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه، امام حسین صلوات‌اللّٰه‌علیه با اصحابشان بر می‌گردند و یک جلسه‌ای در کنار قبر مطهرشان صورت می‌گیرد و حکومت به سیدالشهدا صلوات‌اللّٰه‌علیه منتقل می‌شود و عمرسعد لعین نیز با یارانش زنده می‌شوند و دوباره جریان کربلا تکرار می‌شود؛ اما این مرتبه اصحاب امام حسین علیهم‌السلام تمام آن‌ها را بدون این که حتی یک زخم به بدن مطهرشان برسد شکست می‌دهند و به هلاکت می‌رسانند. (۲۰)
آن‌گاه امام زمان صلوات‌اللّٰه‌علیه از دنیا می‌روند و وقتی که حکومت در دست امام حسین صلوات‌اللّٰه‌علیه قرار می‌گیرد، حضرت علی اکبر و حضرت عباس سلام‌اللّٰه‌علیهما جزو حکام زمین می‌شوند.
مدت حکومت امام حسین صلوات‌اللّٰه‌علیه در روایات بیان نشده است ولی امام باقر صلوات‌اللّٰه‌علیه فرمودند: «فَیَمْلِکُ حَتَّی تَقَعَ حَاجِبَاهُ عَلَی عَیْنَیْهِ مِنَ الْکِبَرِ». (۲۱)
عمر امام حسین صلوات‌اللّٰه‌علیه به‌اندازه‌ای طولانی می‌شود که ابروهای حضرت از شدت پیری بر چشمان مبارکش می‌ریزد.
سپس حکومت امیرالمومنین صلوات‌اللّٰه‌علیه شروع می‌شود و چهل‌وچهار هزار سال طول می‌کشد؛ (۲۲) مردم نیز فقط خدا را بندگی می‌کنند و این‌ها نشانه این است که روزگار نورانی زمین طولانی‌تر از دوران ظلمانی آن است.
پانوشت:
(۱) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۳۶، ص۳۰۹.
(۲) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۲، ص۲۵۰.
(۳) آل عمران/۹؛ رعد/۳۳.
(۴) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۲، صص۲۴ و ۹۱.
(۵) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۲۹، ص۴۳۶.
(۶) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۴۲، ص۱۷۶.
(۷) این سیره برای سیدالشهدا صلوات‌اللّٰه‌علیه نیز نقل شده: سحاب رحمت، ص۵۷۶؛ مرحوم صدوق، ترجمه کمال الدین، ج۲، صص۳۸۱ تا ۵۴۱.
(۸) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۲، صص۹۵ تا ۹۸.
(۹) همان.
(۱۰) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۲، ص۹۴، ح۹.
(۱۱) رک: شیخ صدوق، کمال الدین، ج۱، باب اول تا ششم (غیبت پیامبران علیهم‌السلام).
(۱۲) شیرازی، حسن، کلمة الامام المهدي عليه‌السلام، تهران، نشر آفاق، ص565.
(۱۳) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۳، ص۱۷۵.
(۱۴) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۲ صص۱۵۰ و ۱۵۲.
(۱۵) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۲۴، ص۷۸.
(۱۶) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۲۸، ص۱۸، و ج۵۱، ص۶۸.
(۱۷) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۱، ص۱۳۳.
(۱۸) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۱۱، ص۱۰۴.
(۱۹) زمر/۶۹.
(۲۰) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۳، ص۷۶.
(۲۱) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۳، ص۴۳، ح۱۴.
(۲۲) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۵۳، ص۴۲، ح۱۲.
