مقدمه:
حضرت موسی علیه‌السلام به جهت تبلیغ توحید و رویارویی با فرعون، چند دعا و درخواست از خداوند متعال داشتند که در سورۀ طه بیان شده است؛ ما در این مقاله قصد داریم به بررسی آن درخواست‌ها بپردازیم.
فهرستی از عناوین این مقاله:
- شرح صدر حضرت موسی علیه‌السلام
- دلسوزی پیامبران برای مشرکان
- دومین درخواست حضرت موسی علیه‌السلام از خداوند
- تقوا، فرمول برطرف شدن مشکلات
- نیت پاک و سالم
- گره از زبانم بگشا!
شرح صدر حضرت موسی علیه‌السلام
رب اشرح لی صدری
طه/25
1. سینه مرا گشاده نما و تحمل مشکلات را برایم آسان گردان تا در برابر سختی‌ها و مشکلات کم‌صبری نکرده و شکیبا باشم.
مهم‌ترین مسئلۀ در تبلیغ همین شرح صدر و شکیبایی بوده و رمز آن نیز دلسوزی است. کسانی که به دیگران محبت دارند، نسبت به محبوب خود این‌گونه‌اند؛ هم چون دلسوزی والدین در حق فرزند.
دلسوزی پیامبران برای مشرکان
در رابطه با محبت و دلسوزی پیامبران باید گفت که ایشان تا شخصی موحد نمی‌شد، او را دوست نمی‌داشتند؛ زیرا دوستی ایشان با دوستی خداوند متعال تنظیم می‌شود. از همین رو رسول اکرم صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله هیچ محبتی به مشرکین نداشتند اما نسبت به آنان دلسوز بودند.
همین دلسوزی موجب شرح صدر و افزایش صبر ایشان می‌شود و در برابر سخنان ناپسند و رفتار ناملایم آنان صبر داشته و آن‌ها را تحمل می‌کنند تا به مقصد رسیده و هدایت شوند.
آنگاه که شخصی موحد شد و در شعاع محبت پروردگار قرار گرفت، او را به میزانی که حظ و بهره از توحید برده است، دوست داشته و به او محبت می‌ورزند.
بنابراین محبت ایشان به موحدین هم یکسان نیست؛ زیرا خداوند عادل است و جهان نیز بر اساس عدالت شکل گرفته و ما نیز باید عادل باشیم.
عدالت با مساوات متفاوت است. با همه به یک شکل برخورد کردن نادرست است. همه را به یک‌اندازه احترام کردن نیز نادرست است. حتی بغض و دشمنی با دشمنان اگر به یک‌اندازه و مساوی باشد هم صحیح نیست. باید دید چه میزان از خدا و اولیای خدا دور است تا به همان میزان، دوری و بیزاری ما از او شدت یابد.
دومین درخواست حضرت موسی علیه‌السلام از خداوند
وَ يَسِّرْ لي أَمْری
طه/26
2. حضرت موسی علیه‌السلام به درگاه خداوند متعال دعا و درخواست کرد که خدایا! امر مرا سهل گردان.
زیرا حضرت موسی علیه‌السلام می‌داند که تلاش لازم و ضروری است اما یقین دارد تا خداوند متعال چیزی را نخواهد آن اتفاق رخ نمی‌دهد.
حال اگر خداوند بخواهد اسباب رسیدن به هدف سهل و آسان شود، از قدرت او خارج نیست و قطعا زودتر و راحت‌تر به نتیجه خواهد رسید.
تقوا، فرمول برطرف شدن مشکلات
در آیات و روایات نیز تذکر داده‌اند که اگر کسی تقوا داشت اسباب برای او سهل و آسان می‌شود. (1)
اگر کسی تقوا داشته باشد در همه کار حتی در کسب و کار به آنچه باید، می‌رسد. اما اگر کسی تقوا نداشت گاهی به نتیجه می‌رسد اما با سختی‌ها و گذران وقت و مشکلات فراوان.
از همین رو افراد با تقوا هر چند درآمد کمی داشته باشند اما زندگی روان و سهلی دارند. این افراد کمتر به درِ بسته می‌خورند و بالعکس افراد بی‌تقوا هر چند دارای اموال و سرمایه‌های کلان باشند، باز می‌بینیم مشکلات و گرفتاری و بن‌بست‌های زندگی آن‌ها زیاد است. حتی گاهی برای رسیدن به این اموال نیز عمر زیاد و زحمت بسیار صرف می‌کنند.
از همین رو ما نیز باید از دعا و درخواست حضرت موسی علیه‌السلام یاد گرفته و از خداوند متعال چنین درخواست کنیم: «وَ يَسِّرْ لي أَمْري»
نیت پاک و سالم
بنابراین اسبابی همچون تقوا، نیت پاک و سالم نسبت به دیگران موجب تسهیل در کارهای روزمره می‌شود. اگر کسی برای دیگران خیر بخواهد، خداوند نیز به او خیر می‌رساند؛ اما اگر کسی شر برای دیگران بخواهد، خداوند نیز با او چنین معامله می‌کند.
یکی با گرفتاری دیگران خوشحال و یکی با برطرف شدن گرفتاری دیگران خوشحال می‌شود و این دو نیت مساوی نیستند. از همین رو برخورد خداوند متعال نیز با این دو گروه متفاوت است.
گره از زبانم بگشا!
وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِساني
طه/27
3. چگونگی سخن گفتن در تبلیغ بسیار مهم است. سخن گفتن مبلِّغ و دعوت کننده باید دارای چند ویژگی باشد؛ خداوند متعال در این باره می‌فرماید: «وَ ما عَلَى الرَّسُولِ إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبین». (2)
این بلاغ باید روشن و واضح باشد.
حضرت موسی علیه‌السلام در زبان گره و لُکنت داشت. سومین دعا و درخواست آن حضرت از خداوند متعال این بود که آن گره از زبان ایشان برطرف شود.
يَفْقَهُوا قَوْلي
طه/28
حکمت درخواست حضرت موسی علیه‌السلام از خداوند این بود که گره از زبان او باز شود و خدا کاری کند تا مردم سخن او بفهمند.
یکی از اساسی‌ترین جریان‌ها در خطبه‌های اهل‌بیت علیهم‌السلام «يَفْقَهُوا قَوْلي» به معنای «فهم سخن ایشان» بوده است.
گاهی در میان بعضی از خطبه‌های امیرالمؤمنین علیه‌السلام عبارات سنگینی به چشم می‌خورد که ما در این زمان به راحتی متوجه آن نمی‌شویم؛ ولی آن کسانی که مخاطب حضرت بودند متوجه می‌شدند.
گاهی نیز می‌بینیم پیغمبر اکرم صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله در غدیرخم در برابر 120 هزار نفر تازه مسلمان که هیچ‌گونه سواد و درک درستی از اسلام نداشتند، خطبه‌ای ایراد می‌کنند که در عین فصاحت و بلاغت و زیبایی، بسیار روان و ساده است. ایشان در غدیرخم می‌فرمایند: «يَفْقَهُوا قَوْلي» تا درک صحیح حاصل شود و همگان سخن ایشان را به درستی بفهمند.
پانوشت:
- وَ مَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجا (طلاق/ 2)
* مَا اتَّقَى أَحَدٌ إِلَّا سَهَّلَ اللَّهُ مَخْرَجَه؛ آمدی، ابوالفتح، غرر الحكم و درر الكلم، ص 689
* مَنْ تَوَكَّلَ عَلَى اللَّهِ ذَلَّتْ لَهُ الصِّعَابُ وَ تَسَهَّلَتْ عَلَيْهِ الْأَسْبَابُ وَ تَبَوَّأَ الْخَفْضَ وَ الْكَرَامَة. آمدی، ابوالفتح، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ص197 - نور/54
