مقدمه:
پیامبر اکرم صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله در خطابه غدیر پس از بیان زیبای توحیدی به مسأله ولایت و وصایت پرداختند. حضرت فرمودند: از بیان حق ولایت و خلافت امیرالمؤمنین علیه‌السلام هیچ گریزی نیست و قبولی ابلاغ نبوت و رسالت من، در گرو تبلیغ ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است.
فهرستی از مطالبی که با آن بیشتر آشنا می شوید:
- تهدید خدا متوجه پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله
- تضمین خدا برای پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله از شر منافقان
- آیۀ ابلاغ
تهدید پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله از سوی خدا
پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله پیش از بیان خطبۀ غدیر فرمودند: آن چه خداوند به من وحی فرموده است را باید برسانم و اگر نرسانم کیفر کوبنده‌ای از آسمان می‌آید که هیچ‌کس جلودار آن نتواند باشد.
لا اِلهَ اِلّا هُوَ لِاَنَّهُ قَدْ اَعْلَمَنى اَنّى اِنْ لَمْ اُبَلِّغْ ما اَنْزَلَ اِلَىَّ فى حَقِّ عَلِىٍّ فَما بَلَّغْتُ رِسالَتَهُ
هیچ خدایی جز او نیست و خداوند مرا آگاه کرد که اگر آنچه باید را به شما نرسانم، رسالت خدا را انجام نداده‌ام!
در این صورت زحمات 23 سالۀ تبلیغ توحید و نبوت بر باد می‌رود!
در عمر شریف پیامبر اکرم صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله چنین تهدیدی رخ نداده بود و تنها درغدیرخم بود که جبرئیل خبر داد که قبولی و اتمام و اکمال نبوت و رسالت در گرو تبلیغ ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است.
از اینجا مشخص می‌شود که نسبتِ ولایت با اسلام، دقیقاً مانند نسبت روح به بدن است. ولایت روح و حقیقت اسلام، قرآن، نماز و روزه است و بدون قبول ولایت هیچ عبادتی قبول نمی‌شود. (۱)
جایی که تبلیغ 23 سالۀ پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله برای اسلام در خطر پوچی قرار می‌گیرد، دیگر برای سایر مسلمانان حجت تمام است و خداوند اسلام بدون ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام را اسلام نمی‌داند.
تضمین خدا برای حفاظت از پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله در برابر منافقان
وَ قَدْ ضَمِنَ لى – تَبارَكَ وَ تَعالَى – الْعِصْمَةَ مِنَ النّاسِ
خداوند تبارک‌وتعالی تضمین کرده که مرا از شر مردم حفظ کند تا این مطلب را به شما برسانم.
از این عبارت معلوم می‌شود که توطئه‌های منافقان حسود هر لحظه ممکن بود عملی شود و آن اجتماع عظیم در غدیر را بی‌نتیجه بگذارد.
شبهه‌ای که توسط بعضی مطرح شده این است که می‌گویند: در غدیرخم قرار بوده پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله، احکام ذبح و ذبیحه را بگویند!
این مطلبی نادرست است. چون این احکام قبلا گفته شده بود و مردم بارها در مراسم مختلف ذبح کرده بودند. دوم آنکه گفتن یا نکفتن احکام ذبح خطری برای کیان اسلام ندارد که خداوند به خاطر آن به پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله ضمانت محافظت از منافقان را بدهد!
قطعا موضوع بسیار حسّاس‌تر بوده که پذیرش و تسلیم در برابر آن برای مردم به ویژه منافقان دشوار یا ناممکن بوده است.
آیۀ ابلاغ
پیامبر اکرم صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله در خطابۀ غدیر به آیات فراوانی در مدح و وصف مقام امیرالمؤمنین علیه‌السلام اشاره کردند؛ ازجمله آیۀ ولایت، آیۀ اُذُن و آیۀ ابلاغ:
وَ هُوَ اللَّهُ الْكافِى الْكَریمُ فَاَوْحى اِلَىَّ: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحیمِ یا اَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما اُنْزِلَ اِلَیْكَ مِنْ رَبِّكَ [فى عَلِىٍّ یَعْنى فِى الْخِلَافَةِ لِعَلِىّ بْنِ اَبى طالِبٍ] وَ اِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ یَعْصِمُكَ مِنَ النّاسِ (۲)
پس خداوند به من وحی فرمود: آنچه از سوی پروردگارت [دربارۀ ولایت و خلافت علی بن أبی‌طالب] بر تو نازل شده را ابلاغ كن. اگر آن را انجام ندهی پیام خدا را نرسانده‌ای. خدا تو را از [گزند] مردم حفظ می‌کند. قطعاً خدا گروه كافران را هدایت نمی‌كند.
مَعاشِرَ النّاسِ ما قَصَّرْتُ فى تَبْلیغِ ما اَنْزَلَ اللَّهُ تَعالى اِلَىَّ وَ اَنَا اُبَیِّنُ لَكُمْ سَبَبَ هذِهِ الْایَةِ:
ای گروه مردم! در تبلیغ و رساندن آنچه که بر من نازل شده است، کوتاهی نکرده‌ام و اکنون سبب نزول این آیه را برای شما توضیح می‌دهم:
اِنَّ جَبْرَئیلَ هَبَطَ اِلَىَّ مِراراً ثَلاثاً
جبرئیل سه بار پی‌درپی بر من نازل شد!
در طول رسالت پیامبر اکرم صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله راجع به هیچ مسأله دیگری چنین اتفاقی نیفتاده، جز تبلیغ ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام.
یَأْمُرُنى عَنِ السَّلامِ رَبّى – وَ هُوَ السَّلامُ – اَنْ اَقُومَ فى هذَا الْمَشْهَدِ فَاُعْلِمَ كُلَّ اَبْیَضَ وَ اَسْوَدَ..
از جانب سلام و پروردگارم که تنها او سلام است، برای من دستور آمده که بایستم در اینجا و به هر سفید پوست و سیاه پوست اعلام کنم که…
… علی بن أبی‌طالب برادر، وصی، خلیفه و امام بعد من بر امت من است.
پس مسلّم است که این آیۀ ابلاغ تنها مصداقش غدیرخم و موضوع ولایت است. به علاوه معلوم است که تمام آموزه‌های پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله و حتی مکان غدیرخم، برای تبلیغ ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام مورد عنایت پروردگار بوده است.
پانوشت:
(۱) علامه مجلسی، بحارالأنوار، ج۱۹ ص۸۲ و ج۲۳ ص۱۲۱
(۲) مائده/ ۶۷
