- آشنایی با کتاب ارشاد
- مقتل‌نویسی شیخ مفید در ارشاد
- اهمیت کتاب الإرشاد
أبوعبدالله، محمد بن محمد بن نعمان بغدادی مشهور به”شیخ مفید“صاحب کتاب ارشاد است. نام کامل آن “ الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد” است. این کتاب در تاریخ اهل‌بیت علیهم‌السلام و مقتل سیدالشهداء علیه‌السلام و وقایع کربلا جایگاه ویژهای دارد.
خدمات ایشان فراوان بوده که از آن میان می‌توان به پرورش شاگردانی همچون سید مرتضی و سید رضی اشاره کرد.
همچنین به جهت سیر عقلی در مباحث ایشان، شاهد ابتکارات علمی و اختلاف نظرات جدی با استادشان شیخ صدوق به جهت روش اخباری‌گری استاد وی هستیم. شیخ مفید در مباحث عقلی بسیار دقیق عمل کرده و به صورت مفصل عملکرد عقل را بیان می‌کند.
آشنایی با کتاب ارشاد
این اثر در واقع تاریخ زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام بوده و شیخ مفید کوشیده تا بر اساس روایات، سیر تاریخ زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام و مقتل الحسین علیه‌السلام را به صورت دقیق و منظم تبیین کند. او هر کجا مسئله‌ای اعتقادی در میان بوده، اهمیت ویژهای برای آن قائل شده است. او همچنین روایات تاریخ نیز را مستند نقل کرده است. این نوع دقت‌ها سبب شده تا کتاب ارشاد از اهمیت ویژهای برخوردار گردد.
مقتل‌نویسی شیخ مفید در ارشاد
بنا بر مقدمۀ ارشاد انگیزۀ نگارش این اثر، درخواست یکی از شیعیان به منظور تألیف کتابی برای افزایش آگاهی نسبت به اهل‌بیت علیهم‌السلام بیان شده است.
حجم قابل ملاحظه‌ای از این اثر، درباره امیرالمومنین و امام حسین علیهماالسلام و واقعه و مقتل کربلا است. مرحوم شیخ مفید در مقتل‌نویسی از گزارش‌های هشام کلبی و أبی مخنف نیز بهره برده است.
اهمیت کتاب ارشاد
در اهمیت این کتاب همین بس که از مصادر کتب مهمی همچون بحار الأنوار و دیگر آثار پس از خود محسوب می‌شود.
مرحوم آقا بزرگ تهرانی در الذریعه می‌نویسد:
این کتاب درباره زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام تألیف شده و پس از شیخ هر که کتابی در این موضوع نوشته، ارشاد یکی از منابع آن بوده است.
آقا بزرگ تهرانی
بنابراین ارشاد از کتب کهن و مرجع و منبع علمی بسیاری از علما و تاریخ‌نگاران و مقتل‌نویسان بوده است. همچنین نگارش این کتاب در اواخر عمر شیخ و دوران پختگی علمی ایشان بوده و این نکته ارزشی دوچندان به این اثر می‌بخشد.
شیخ مفید، این عالم فقیه، محدث، متکلم، مورخ و مقتل‌نگار برجستۀ جهان اسلام سرانجام دو سال پس از نوشتن این کتاب یعنی سال ۴۱۳ق دار فانی را وداع گفت.
