تعداد نامۀ کوفیان به امام حسین علیه‌السلام؟ نویسندگان نامه به آن حضرت؟ محتوای نامه‌های کوفیان؟ در این مقاله به این پرسش‌ها پاسخ می‌دهیم.
خروج امام حسین علیه‌السلام از مکه
این پرسش مطرح است که سبب خروج امام حسین علیه‌السلام از خانه امنی چون مکه، چه بود؟
با توجه به اینکه بزرگان عرب، امام را از رفتن به کوفه نهی می‌کردند و خروج ایشان از مکه زمینه را برای قدرت یافتن عبدالله بن زبیر و تسلط وی بر آن شهر فراهم می‌کرد و با توجه به علم حضرت به عدم وفاداری کوفیان، چرا اباعبدالله علیه‌السلام مکه را به مقصد کوفه ترک کردند؟
برای یافتن پاسخ این پرسش، ابتدا باید محتوای نامۀ کوفیان به امام حسین علیه‌السلام که در مکه به ایشان رسیده بود را مورد بررسی قرار داد.
شروع جریان نگارش نامۀ کوفیان به امام حسین علیه‌السلام در زمان حضور حضرت در مکه و پس از احساس خطر والی مکه، عمرو بن سعید، بود. او به یزید نامه نوشت و از احساس خطر خود در رابطه با رفت‌وآمد هر روزۀ مردم نزد امام و اقامه نماز جماعت با ایشان سخن گفت و از وی کسب تکلیف کرد.
اولین جنبش در کوفه
هنگام مطلع شدن مردم کوفه از مرگ معاویه، جنبشی به رهبری سلیمان بن صرد خزاعی بر پا شد. او در میان عده‌ای از دوستان خود گفت:
به راستی که معاویه به هلاکت رسید و حسین از بیعت با آنان خودداری کرده و به سمت مکه رهسپار شده است. شما شیعیان او و شیعیان پدر او هستید. اگر در خود یارای وفا کردن به عهد می‌بینید به او نامه بنویسید؛ ولی اگر در خود یارای مقابله با دشمنانش را نمی‌بینید او را امیدوار نکنید.
همه حاضرین پذیرفتند که ایشان را یاری کرده و با دشمنان ایشان بجنگند.
محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج4 ص261 – دینوری، أخبار الطوال، ج1ص229
سلیمان بن صرد خزاعی با توجه به شناختی که از مردم داشت و رفتار آنها با امیرالمؤمنین علیه‌السلام را دیده بود به کوفیان گفت که اگر یارای مقابله با دشمنان حسین بن علی علیه‌السلام را در خود می‌بینید به ايشان نامه بنویسید.
متن نامۀ سلیمان به امام حسین علیه‌السلام
نامۀ سلیمان بن صرد، رفاعة بن شداد، حبیب بن مظاهر، مسیب بن نجده و دیگر شیعیان برای امام حسین علیه‌السلام چنین نوشته شد:
درود بر شما! ستایش خدایی را که دشمن جبار تو را درهم‌شکست. او کسی بود که به امت بدی کرد و زمام امور را به دست گرفت و ثروت‌های عمومی را غصب کرد. [بنابراين مردم کوفه معاویه را غاصب می‌دانستند؛ به حدی که در زمان خود معاویه یک‌بار به امام نامه نوشتند و از ایشان درخواست قیام کردند. اما امام حسین علیه‌السلام به خاطر صلح نامه‌ای که در زمان امام حسن علیه‌السلام نوشته شده بود به درخواست آنان جواب رد دادند.] او بهترین‌های امت را به شهادت رساند و اشرار را رها کرد و ثروت الهی را در میان زورمندان تقسیم کرد. اینک که ما پیشوایی نداریم، به سوی ما روی آور!
امید است که خداوند ما را به واسطه شما بر محور حقیقت گردآورد. نعمان بن بشیر در قصر حکومتی است. ولی ما در نماز جمعه و نماز عید او حاضر نمی‌شویم. اگر به ما خبر رسد که به سمت ما می‌آیید او را از کوفه بیرون می‌کنیم تا به خواست خدا به شام برود.
درود خدا بر شما باد.
عبدالله بن سریع همدانی و عبدالله بن وال، نامه را در دهم ماه مبارک رمضان به امام حسین علیه‌السلام رساندند.
با توجه به حرکت امام حسین علیه‌السلام در ۲۸ رجب از مدینه و رسیدن نامۀ کوفیان به حضرت در دهم ماه رمضان، به دست می‌آید که هنگام رسیدن خبر به کوفیان، امام در مکه بودند و پس از آن کوفیان برای ایشان نامه نوشتند.
نامۀ کوفیان غیرشیعی به امام حسین علیه‌السلام
پس از گذشت دو روز از فرستادن نامۀ اول، اهل کوفه نامۀ دیگری با امضای افرادی چون قیس بن مسهر صیداوی، عبدالرحمن بن عبدالله بن کدن ارحبی و عمارة بن عبید سلولی برای اباعبدالله علیه‌السلام نوشتند. این نامه‌ها به همراه ۱۵۰ نامۀ دیگر که هر کدام از آنها شامل۳ یا ۴ امضاء بود به سمت امام فرستاده شد. تمامی آنها دارای محتوای واحد و درخواست آمدن امام حسین علیه‌السلام به کوفه را داشتند.
در متن نامه‌ها آنچه فراوان به چشم می‌خورد این عبارات بود:
«اما بعد به سوی ما بشتاب به راستی که مردم انتظار شما را می‌کشند پس بشتاب بشتاب درود بر شما.»
دو روز پس از آن نیز کوفیان، هانی بن هانی و سعید بن عبدلله بن حنفی را نزد امام فرستادند، تا حضرت را به سمت کوفه دعوت کنند.
نامه‌های امویان به امام حسین علیه‌السلام
برخی از نامه‌های ارسالی به امام حسین علیه‌السلام توسط عده‌ای از هواداران بنی‌امیه نوشته شده بود. از آن میان می‌توان به شبث بن ربعی، هجار بن ابحر، یزید بن حارث بن یزید بن روین و عمرو بن حجار زبیری اشاره کرد.
نکته قابل توجه این است که مفاد نامۀ امویان با نامۀ شیعیان متفاوت است.
امویان نامه‌های خود را این‌گونه نوشتند:
ای حسین! بیا! باغ‌های ما سرسبز شده و میوه‌ها رسیده است. زمین‌ها خرم و درختان جامۀ سبز بر تن کرده‌اند. هر موقع آمدی لشکر‌های ما برای جانبازی در خدمت تو آماده‌اند.
این افراد از اهل‌تسنن و طرف‌داران معاویه بودند که به سبب مشکلات دنیوی از امام درخواست قیام کردند تا شاید از این مسیر به پست و مقام دنیوی رسیده و در وضع زندگی آنها بهبودی حاصل شود.
امام حسین علیه‌السلام نیز ابتدا به این نامه‌ها توجهی نکردند. اما پس از رسیدن حدود ششصد نامه با متنی این‌چنین، حضرت تصمیم گرفتند به آنها پاسخ دهند. شمار نامۀ کوفیان به حضرت تا حدود 12 هزار نامه ادامه یافت.
