مقدمه:
واژۀ «حجاب» به همین معنای مورد بحث از لفظ حجاب، در آیات قرآن نیامده است. حجاب، آن پوشش لازمی‌است که خداوند متعال برای بانوان مسلمان مقرّر و واجب کرده است. آیت اللّٰه شیخ جعفر فاضل در این درس به پاره‌ای از احکام اختصاصی زنان پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله نیز می‌پردازند.
فهرستی از مطالب این مقاله:
- استعمال واژۀ حجاب در قرآن
- ارتباط واژۀ حجاب در خصوص زنان پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله
- احکام اختصاصی زنان پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله
- دو آیه با محوریت حجاب بانوان
- سیر درس حجاب و مسائل فقهی و اجتماعی آن
استعمال واژۀ حجاب در قرآن
واژۀ حجاب با مفهومِ حریم مَحرم و نامحرم، تنها یک مرتبه در قرآن کریم استعمال شده است که آن هم به معنای«پرده و ستر» است.
محتوای این آیۀ شریفه، دستوری است در باب رابطه و صحبت با زنان پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله که باید از پشت پرده با مردان سخن بگوید.
إذا سَألتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَاسْألوُهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکُم أطهَرُ لِقُلوُبِکُم وَ قُلوُبِهِنَّ وَ ما کانَ لَکُم أن تُؤذوُا رَسوُلَ اللهِ وَ لا أن تَنکِحوُا أزواجَهُ مِن بَعدِهِ أبَداً
احزاب/۵۳
ارتباط واژۀ حجاب در قرآن در خصوص زنان پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله
این دستوری خاص است و این آیه در قرآن کریم ربط چندانی به حجاب ( بانوان) مورد بحث ما ندارد!
در این آیۀ شریفه بیان شده است که اگر قصد دارید چیزی را از همسران پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله بگیرید، صحبت دربارۀ آن شیء، باید از پشت پرده باشد. اگر مستقیم از آن‌ها درخواست کنید، رسول خدا صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله را اذیت کرده‌اید؛ زیرا رسول خدا صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله غیرة اللّٰه هستند.
همچنین حق ندارید بعد از پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله با همسران آن حضرت ازدواج کنید؛ زیرا زنان پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله بعد از آن حضرت نیز همسر رسول‌خدا صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله هستند؛ البته حکم «طلاق» هم برای آن‌ها باقی است.
در این آیه تصریح شده است که اگر چیزی از زنان پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله خواستید باید از پشت پرده باشد و در مورد مشورت و موارد دیگر اجازه ای وارد نشده است. زنان پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله نباید با مردان رفت‌وآمد داشته باشند. این حرمت حتی پس از رحلت آن حضرت نیز برقرار است.
احکام اختصاصی زنان پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله
زنان پیامبر صلّی‌اللّٰه‌علیه‌وآله یک احکام خاصی داشتند؛ ازجمله احکام آن‌ها این است که نشستن در خانه بر آن‌ها واجب بوده است. این حکم سبب شد که حتی برای حمام کردن نیز از خانه بیرون نروند! حکم اولیه این بود که کسی با ایشان صحبتی نداشته باشد مگر در موارد ضروری و لازم که درخواست آن هم باید از ورای حجاب و پشت پرده باشد. پس حجاب در این آیه فقط به معنای پرده است.
در کل اگر در اسلام چنین کلمه‌ای مصطلح بود و به پوشش کامل و لباس‌های بیرونی بانوان، حجاب می‌گفتند، باید در قرآن نیز آن کلمه استعمال می‌شد. اما در مورد پوشش لازمی‌که مورد بحث است از واژه «حجاب» استفاده نشده است و ظاهرا این واژه بعدا مصطلح شده و رواج یافته است.
دو آیه با محوریت حجاب بانوان
در قرآن کریم دو آیه مستقیم در رابطه با حجاب بانوان و پوشش بحث می‌کند؛ یکی آیهٔ 31 سوره نور و دیگر آیۀ 59 سورۀ احزاب است که می‌فرماید:
وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ …
نور/۳۱
يَآ أَيُّهَا النَّبِيُّ قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَآءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ ۚ ذَٰلِكَ أَدْنَىٰٓ أَنْ يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ ۗ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا
احزاب/59
مشهور این است که حکم حجاب در سال ششم هجرت تشریع شده است. شاهد آن همین آیات قرآن است که در داستان معروف «افک» مطرح شده است.
سیر درس حجاب و مسائل فقهی و اجتماعی آن
در این سلسله جلسات بر اساس قرآن و روایات باید مفهوم حجاب بررسی شود. اینکه ترک حجاب گناه صغیره است یا کبیره؟ و اینکه حجاب الزامی‌است یا خیر؟ و اینکه اگر الزامی‌است در مورد اهل‌کتاب حکم چگونه است؟ و اینکه حاکم در رابطه با حجاب باید حکم به الزام کند و حجاب اجباری باشد یا خیر؟
برای فهم کامل حقیقت واژۀ حجاب و احکام بانوان حتما دروس آینده را نیز دنبال کنید.
با تشکر
