جلسه چهل و هفتم از سلسله جلسات مقتل شناسی؛
در جلسه گذشته بیان شد که امام حسین علیه‌السلام مسیر معمول (منزلگاه صفاح) برای سفر از مکه به کوفه را انتخاب نکردند. بلکه به سمت منزلگاه تنعیم در راه یمن رهسپار شده و مسیر حرکت به سمت کوفه را از دو منزل عقب‌تر آغاز کردند. مسیر انتخابی امام متعلق به مسافرانی بود که از یمن قصد سفر به مکه را داشتند.
علل حرکت امام از مسیر منزلگاه تنعیم
علل مختلفی برای این انتخاب امام حسین علیه‌السلام بیان شده است. از آن میان می‌توان به دو مورد زیر اشاره کرد:
1. امام حسین علیه‌السلام به هدف اینکه برای مردم سوال ایجاد شود که چرا ایشان در زمانی که همه به سمت مکه در حرکت هستند، مکه را آن هم از مسیری غیر معمول ترک می‌کنند. ایشان به همین جهت چندین شتر از کاروانی یمنی کرایه و مقداری آذوقه از ایشان خریداری کردند و به آنان فرمودند که ما در کرایه کردن شترها بر شما سخت نخواهیم گرفت و هر زمان مایل بودید می‌توانید بازگردید. به سبب همین فرمایش امام بود که عده‌ای از آنان با حضرت همراه شدند. این رفتار، مظلومیت و در معرض خطر بودن امام حسین علیه‌السلام را برای همگان به ثابت می‌رساند.
2. انتخاب این مسیر به منظور رهایی از دست ماموران عمرو بن سعید بن عاص، والی مکه بود. چراکه امام حسین علیه‌السلام هنگام خروج از مکه با برخی از آن‌ها درگیر شده و خوشبختانه توانستند جلوی تجاوز به لشکر را گرفته و دشمنان را شکست دهند و از مکه خارج شوند.
امام حسین علیه‌السلام از مکه تا کوفه
امام حسین علیه‌السلام در مسیر مکه به کوفه منازل متعددی را برای استراحت انتخاب کردند. بنا به اقتضای شرایط در بعضی چند ساعت و در بعضی یک یا دو شب اقامت کردند. ایشان سعی در حرکت سریع به سمت کوفه نداشتند. چراکه کاروان حضرت، کاروانی غیر جنگی و متشکل از بانوان و کودکان و خانواده ایشان بود. همچنین به جهت چند مرتبه همراهی امام حسین علیه‌السلام با امیرالمومنین علیه‌السلام در این مسیر، حضرت از حال و هوای مسیر نیز آگاهی داشتند. البته بدون در نظر گرفتن علم امام] و در برخی از آن منازل، مطالبی را ایراد کردند که نیازمند بررسی و دقت است.
ابطح؛ اولین منزلگاه
اولین منزگاهی که امام حسین علیه‌السلام پس از خروج از مکه و عبور از مَسیل بین مکه و منا توقف کردند، ابطح نام داشت. منزلگاه تنعیم و صفاح به ترتیب به عنوان دو منزلگاه پس از آن شناخته می‌شدند.
در منزلگاه اول اشخاصی به امام حسین علیه‌السلام ملحق شدند که تا آخرین لحظه با حضرت ماندند و سرانجام در کربلا به شهادت رسیدند.
نامه امام به بزرگان بصره
امام حسین علیه‌السلام هنگام حضور در مکه، ضمن نامه‌ای به بزرگان بصره از ایشان درخواست یاری و پیوستن به سپاه خود را داشتند و آن نامه به وسیله سلیمان نامی به آن‌ها رسید.
هنگامی که خبر آن نامه به عبیدالله بن زیاد رسید، وی دستور داد که سلیمان را در مکه به قتل رسانند. اما او توانست پیغام امام را در خانه ماریه به مخاطبان حضرت برساند.
ملحق شدن یزید بن ثابت و پسران وی به امام
با اینکه این نامه خطاب به تمام بزرگان بصره نوشته شده بود اما تنها کسی که آن را اجابت کرد، یزید بن ثابت از قبیله عبد القیس بود. او از یاران ابوالاسود دوئلی، یار امیرالمومنین علیه‌السلام که حضرت قواعد علم نحو را به او آموختند، بود.
یزید بن ثابت جریان را با پسران خود که تعداد آن‌ها را حدود ده نفر نوشته‌اند، مطرح کرد و تنها دو پسر او، عبدلله و عبیدالله به این درخواست پاسخ مثبت دادند و با پدر به سمت امام حسین علیه‌السلام همراه شدند.
در برخی کتب، نام سالم، غلام یزید به همراه عده‌ای دیگر نیز در همراهی یزید بن ثابت در مسیر مکه به چشم می‌خورد؛ نام همراهان سالم عبارت است از: عامر، سیف بن مالک و ادهم بن امیه که در فرصتی دیگر به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت.
با توجه به جوّ عثمانی در بصره و به تبع آن مقصر دانستن اهل‌بیت علیهم‌السلام در جریان عثمان، بزرگان این شهر به جهت بی معرفتی یا ترس، پاسخی به نامه حضرت ندادند.
هنگامی که یزید بن ثابت به مکه رسید حضرت را در آنجا نیافت و شتابان به سمت منزلگاه ابطح حرکت کرد. با رسیدن خبر یزید به امام، ایشان فورا به سمت منزلگاه یزید حرکت کردند ولی در بین راه موفق به ملاقات نشدند. تا اینکه یزید به خیمه حضرت رسید و حال امام را جویا شد و فهمید که حضرت برای ملاقات، به خیمه او رفته‌اند و آنجا منتظر دیدار با یزید هستند. یزید نیز درحالی‌که آیه ۵۸ سوره یونس «بفَضْلِ اللَّهِ وَ بِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِكَ فَلْیفْرَحُوا» را می‌خواند فورا به سمت حضرت حرکت کرد.
فضل و رحمت الهی؛ شادی حقیقی
از این آیه شریفه استفاده می‌شود که فرح و شادی حقیقی تنها در فضل و رحمت الهی است. و اینکه بعضی به مال و ثروت و پست و مقام و… شاد هستند، خوشحالی بدون ریشه بوده و شادی حقیقی همان فضل و رحمت الهی است که مصداق آن ولایت اهل‌بیت علیهم‌السلام می‌باشد.
یزید به خیمه خود بازگشت و امام را ملاقات کرد ( برخی نوشته‌اند که یزید آیه 58 سوره یونس را در این لحظه قرائت کرد) و پس از عرض سلام خدمت حضرت، از اتفاقات پیش آمده گفت؛ این دیدار با دعای خیر امام برای وی به پایان رسید.
نکته آخر
در روز عاشورا یزید و پسرانش در رکاب امام حسین علیه‌السلام به شهادت رسیدند.
در زیارت ناحیه مقدسه نیز نام او و فرزندانش این گونه ذکر شده:
( السَّلَامُ عَلَى زَیْدِ بْنِ ثُبَیْتِ الْقَیْسِیِّ، السَّلَامُ عَلَى عَبْدِ اللَّهِ وَ عُبَیْدِ اللَّهِ ابْنَیْ یَزِیدَ بْنِ ثُبَیْتٍ الْقَیْسِیِّ )
در منزلگاه دوم به نام تنعیم، امام با قافله‌ای از یمن مواجه شدند و از آنان چند شتر و تعدادی وسائل دیگر اجاره کردند و به آنان فرمودند:
هر که می‌خواهد می‌تواند به کاروان ما ملحق شود و آنان که شتران خود را به ما کرایه می‌دهند، در سفر با او به آسانی برخورد خواهیم کرد و هر کجا قصد بازگشت داشت، کرایه‌اش را تا همانجا پرداخت خواهیم کرد و می‌تواند بازگردد.
امام حسین علیه‌السلام پس از گذشتن از این منزلگاه، به منزل بعدی یعنی صفاح رسیدند.
